„Możesz mieć wszystko czego zapragniesz, jeżeli pozbędziesz się przekonania, że nie możesz tego mieć” twierdzi Anthony Robbins. A ty zgadzasz się z tym stwierdzeniem? Niezależnie od tego, czy zgadzasz się z tym, czy nie, to właśnie masz szansę odkryć swoje przekonanie! Ten wpis jest właśnie o tym, jak odkrywać swoje przekonania i dlaczego warto to robić!
Wpis “Jak odkrywać swoje przekonania?” możesz odsłuchać także w formie podcastu “Możesz Myśleć Inaczej“:
Czym są przekonania?
Przekonania to nasze sądy na temat samego siebie, ludzi i otaczającego świata, które czasem bywają sztywne, ogólnikowe i niezmienne. O takich przekonaniach mówimy, że są kluczowe i stanowią najgłębszy poziom przekonań. Istnieją też tzw. przekonania pośredniczące, czyli pewne postawy, zasady postępowania i założenia. Nie są one z reguły aż tak sztywne, łatwiej poddają się zmianom.
Przekonania wpływają na nasze myśli, które pojawiają się w danej sytuacji, emocje i zachowania, a więc mają ogromny wpływ na nasze codzienne życie. Rzadko jednak zdajemy sobie z nich sprawę, a szkoda…
Skąd się biorą przekonania?
Na kształtowanie się przekonań mają wpływ zarówno czynniki genetyczne, takie jak temperament, czyli pewna wrażliwość, z którą się rodzimy, jak i czynniki społeczne, czyli rodzina pochodzenia, ważne osoby w naszym życiu, środowisko, w którym żyjemy, kultura, grupy społeczne i własny ogląd rzeczywistości.
Bardzo często nie jesteśmy świadomi własnych przekonań do momentu, gdy się z nimi nie zderzymy. Dzieje się tak, gdy spotkamy ludzi, którzy myślą i postępują zupełnie inaczej niż my. Gdy znajdziemy się w zupełnie innej kulturze, w której to, co dla nas jest oczywiste, tam przestaje takie być. Lub gdy doświadczamy sytuacji trudnej, kryzysowej.
Jakie mogą być nasze przekonania?
Przekonania możemy podzielić na te dotyczące samych siebie, innych ludzi oraz świata. Niektórzy wyróżniają przekonania świadome i nieświadome, z których nie zdajemy sobie zupełnie sprawy do momentu, gdy zaczynamy je odkrywać. Przekonania można też podzielić na pozytywne, które nam służą, wzmacniają nas i negatywne, które są dysfunkcjonalne i mogą powodować różnego rodzaju trudności czy też zaburzenia. Wśród negatywnych przekonań wyróżnić możemy przekonania o bezradności, niezasługiwaniu na miłość i/lub braku własnej wartości.
Dlaczego odkrywanie przekonań jest ważne?
Przekonania, które kiedyś nam służyły, już tego nie robią
Warto odkrywać swoje przekonania i sprawdzać je, ponieważ nie wszystkie przekonania są dla nas dobre. Niektóre z nich nabyliśmy w dzieciństwie i wtedy były dla nas pomocne, ale w dorosłym życiu mogą nie być. Np. przekonanie, że trzeba zawsze słuchać dorosłych lub starszych od siebie. W dorosłym życiu może nie być dla nas pomocne – nie wszystko co mówią starsi od nas może być prawdą i być dla nas dobre. W ten sposób inni mogą nas krzywdzić, a my będziemy im na to pozwalać. Albo przekonanie „rodzina jest najważniejsza” – na etapie dziecka, które jest zależne od rodziny rzeczywiście to przekonanie ma sens, ale wtedy gdy rodzina jest dysfunkcjonalna (dochodzi w niej do przemocy, nadużyć, wykorzystywania, itd.) już nie będzie pomagać, bo np. dziecko nie będzie szukać pomocy poza rodziną. To przekonanie „rodzina jest najważniejsza” może też doprowadzić do tego, że w domyśle mam jeszcze jedno przekonanie np. „rodzina jest najważniejsza, a ja nie”. Wtedy będę zaniedbywać własne potrzeby i przyjemności tylko po to, by dbać o potrzeby rodziny jako całości. Zaniedbam i odrzucę siebie…
Świadomy wybór
Warto odkrywać przekonania, by je lepiej poznać i świadomie wybrać te, które są dla nas dobre, które nam służą. A jednocześnie zmieniać te, które nam szkodzą. Nie trzeba od razu odrzucać przekonań szkodliwych, bo może to budzić duży opór, ale małymi kroczkami próbować je zmieniać.
Niektóre przekonania mogą być dysfunkcjonalne
Nasz umysł ma tendencję do poszukiwania dowodów na automatyczne potwierdzanie przekonań. Jeśli już mamy jakieś przekonanie to będzie za wszelką cenę starał się je udowodnić, a nie zmienić. Bo zmiana wymaga pracy. Jeśli masz przekonanie, że jesteś niekompetentny to twój umysł będzie ci się starał przypominać o wszystkich sytuacjach, w których tak było, a czasem nawet naginać fakty. Przykładowo jeśli szef spojrzał się na ciebie krzywo, to mając takie przekonanie, pomyślisz, że zrobiłeś coś źle i na pewno będziesz zwolniony. Raczej nie wpadniesz na to, że może szefa właśnie obciera but, albo że wpadło mu coś do oka, co przecież może być prawdą… Nasz umysł automatycznie szuka potwierdzenia naszych przekonań. I jeśli są one dysfunkcjonalne, szkodliwe to warto je rozpoznać, by móc je zmienić na zdrowsze.
Zapobieganie sytuacjom trudnym
Przekonania kluczowe, czyli nasze najważniejsze sądy o nas samych, innych ludziach i świecie, najczęściej ujawniają się w momentach cierpienia, kryzysu, choroby. Dlatego warto odkryć je zanim te sytuacje nastąpią, aby zapobiec wystąpieniu dodatkowego cierpienia i możliwości utknięcia w czarnych scenariuszach, które podpowiada nam umysł.
Jak odkrywać swoje przekonania?
1. Rozmowa z drugim człowiekiem
Tak jak wspomniałam, najczęstszym sposobem odkrywania swoich przekonań jest spotkanie i szczera rozmowa z drugim człowiekiem. Każdy z nas jest inny i wyjątkowy, ma inny temperament, podatność genetyczną, inne doświadczenia społeczne, itd. Dzięki temu wykształciliśmy własne przekonania na temat siebie, ludzi i świata. Rozmawiając ze sobą możemy je zauważać. Widzimy, że ktoś może mieć inaczej niż ja. I to jest cudowne. Nie musimy nic zmieniać. Możemy po prostu obserwować nasze przekonania i wyciągać wnioski. Możemy zadawać sobie wzajemnie pytania: czy to, że tak myślisz, ci pomaga? Jak możesz o tej sytuacji pomyśleć inaczej?
Najczęściej otaczamy się ludźmi, którzy myślą podobnie do nas samych. Tworzymy w ten sposób tzw. efekt bańki, albo inaczej: efekt kohorty. Wydaje nam się, że wszyscy, a przynajmniej większość myśli tak jak my. Dlatego dobrze raz na jakiś czas spotykać się z ludźmi, którzy myślą inaczej. Dzięki temu możemy odkrywać na nowo swoje przekonania i weryfikować je.
2. Czytanie książek
Każda literatura, w której występują jakieś osoby, może nas wiele nauczyć o tym, jak inaczej ktoś może myśleć i jakimi kieruje się przekonaniami. Wyciągajmy wnioski, badajmy, odkrywajmy przekonania, które doprowadziły bohaterów do danego miejsca czy zdarzenia.
3. Robienie czegoś nowego
Każda nowa sytuacja może być świetną okazją, żeby zaobserwować i odkryć swoje przekonania. Nowe sytuacje, nowe miejsca wytrącają nas z utartych schematów postępowania, zmuszają do myślenia i przyglądania się sobie i innym. Mogą dostarczyć wielu ciekawych obserwacji i odkryć w obszarze przekonań. Mogą to być drobne zmiany, np. pójście do pracy inną drogą. Albo wyjazd w nowe miejsce, w nową kulturę, gdzie możemy poznać ludzi, którzy myślą i postępują inaczej niż my sami.
4. Kwestionariusze
Odkrywanie przekonań można też rozpocząć od wykonania kilku kwestionariuszy czy też zdań niedokończonych. Przekonania dotyczą tak wielu kwestii, że nie da się stworzyć idealnego kwestionariusza, który pozwoliłby na zbadanie wszystkich. Jednak możesz zacząć od wypełnienia poniższych:
Możesz pobrać powyższą listę przekonań ograniczających w formie pliku pdf:
5. Psychoterapia
Świetną okazją do badania własnych przekonań jest psychoterapia, zwłaszcza nurt poznawczo-behawioralny. W obecności doświadczonego terapeuty masz możliwość zweryfikowania (i zmiany, jeśli uznasz to za stosowne) przekonań, które ci nie służą. Dzięki terapii możesz przyjrzeć się przekonaniom dysfunkcjonalnym i zmienić je lub nabyć nowe bardziej funkcjonalne i oparte na rzeczywistości. Pamiętaj, że czasem nasze przekonania są tak bardzo zakorzenione i sztywne, że zmiana ich może wymagać czasu…
